به گزارش اردستان سلام، یکی از هنرهای دستی بشر سنگ‌تراشی است که در کشور قدمت بسیار بالایی دارد و در روستای توتکان اردستان از توابع بخش مرکزی اردستان هنوز وجود دارد و ابزار و ادوات این هنر از جمله «هاون» با قدمتی بیش از دوهزار سال دراستان اصفهان و کشور عرضه می‌شده است.
صنایع دستی از مشاغلی است که مکمل فعالیت‌های کشاورزی و دامداری مردم اردستان در قدیم بوده و صنایع دستی از منابع مهم منطقه اردستان بوده که پیدایش و بالندگی آن مانند بسیاری از دیگر شهرها متاثر از دو عامل ذوق و نوآوری هنرمندان بومی بوده است.
سنگ تراشی قبل از اسلام در منطقه اردستان قدمت بالایی داشته و آلات سنگی مثل هاون، آسیاب دستی، سنگ آب و وسایل دیگری که برای زندگی مردم تهیه می‌شده و بر روی آن هم نقش و نگارهایی حک می‌شده که به مرور زمان این هنر به فراموشی سپرده شده است؛ مسلم محقق یکی از اردستانی‌های کار آفرینی است که توانسته بعد از سال‌های متمادی این رشته صنایع دستی را در شهرستان اردستان احیا کند.
مسلم محقق در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اردستان اظهار داشت: بنده حدود 50 سال سن دارم که حدود 30 سال به کار کاشیکاری مشغول بوده‌ام و چون این حرفه زیاد شرایط چندانی برای کار نداشت مجبور به ترک آن شدم و در حال حاضر سه سال است که به سنگ تراشی مشغول شده‌ام.
وی با بیان اینکه این هنر بدون استاد و از روی علاقه پیگیری کردم، افزود: این حرفه را بدون استاد و از روی کنجکاوی شروع کردم و متوجه شدم که استعداد و حوصله این کار را دارم که با ساخت اولین هاون کوچکی کار خود را آغاز کردم و برای شروع این کار را در منزل خود انجام دادم.
کارآفرین اردستانی گفت: در حال حاضر وسائلی همچون هاون، آسیاب دستی و ناودان سنگی را در اندازه‌های مختلف می‌سازم که همگی به ابتکار خودم بوده و از روی طرح و نقشه خاصی هم کپی‌برداری نکرده‌ام که برای دلگرمی این کار فقط توسط کمیته امداد حضرت امام(ره) مبلغ 300 میلیون تسهیلات اشتغالزایی دریافت کرده‌ام و دیگر توسط هیچ نهادی حمایتی صورت نگرفته است.
وی ابراز داشت: مشکلاتی که وجود دارد در خصوص تهیه سنگ است که باید مسیری را تا کوه‌های توتکان لاسیب رفته و بعضا هم از برداشت آن‌ها ممانعت به عمل می‌آید که فعلا با کمک یکی از دوستان روستا این مشکل برطرف شده است و با توجه به اینکه بنده این هنر دست را بعد از سال‌های زیاد احیا کرده ام باید مورد حمایت قرار گیرم که در این خصوص حمایتی را تاکنون ندیده ام.
محقق با بیان اینکه تمامی اساتید این حرفه دار فانی را وداع گفتند، بیان کرد: افرادی که در گذشته این حرفه را در اردستان داشته‌اند همه فوت کرده‌اند و درحال حاضر بنده در اردستان این کار را انجام می‌دهم که بعضی اوقات توسط ارگان‌هایی هم مورد بی‌مهری قرار می‌گیرم که نمونه آن تامین اجتماعی است.
کارآفرین اردستانی با بیان اینکه از این حرفه بسیار راضی هستم تاکید کرد: واقعاً کار مشکلی است که جوانان امروز حاضر نیستند آن را حتی تماشا کنند که ببینند چگونه انجام می‌شود و بعضی‌ها هم فکر می‌کنند بنده با دستگاه این کار را انجام می‌دهم در صورتی که وسایل کار بنده یک تیشه و چند قلم سنگ تراشی است که با آن وسائل خیلی خوبی را درست می‌کنم.
وی تصریح کرد: نیازمند یک تسهیلات بزرگ هستم تا با خرید دستگاه بتوانم این هنر را رونق دهم و افرادی را هم بتوانم آموزش دهم، هر چند مرکز فنی حرفه‌ای هم سال قبل به بنده پیشنهاد آموزش دادن را کرده بود اما حاضر نبودن حقوقی را برای بنده منظور کنند که بنده هم استقبالی از این کار نکردم.
محقق گفت: این هنر را در منزل نیمه کاره خود انجام می‌دهم و از این کار هم راضی هستم و درآمد خوبی دارد و با توجه به اینکه تبلیغ زیادی برای کار بنده انجام نشده است اما از شهرهای شیراز، تهران و کرمان نفراتی تماس می‌گیرند و خریدار محصولات هستند.
رضا صدوق در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: سنگ‌تراشی در اردستان قدمت آن بسیار زیاد است که ابزار و آلاتی همچون دستاس، هاون و سنگ آب را درست می‌کردند و این کار در کوه‌های توتکان روستای لاسیب اردستان به عنوان یکی از صنایع دستی اردستان تولید می‌شده است و بقایای آن هنوز موجود است.
کارشناس تاریخ ضمن اشاره به قدمت این هنر اصیل: طبق بیانات دکتر جابری استاد باستان شناسی دانشگاه کاشان قدمت این رشته و هنر در منطقه اردستان به دوره هخامنشی بر می‌گردد و سازه‌های کشف شده در مناطق باستانی هاون‌هایی پیدا شده که مربوط به توتکان اردستان است.
وی ضمن اشاره به ثبت ملی این هنر اصیل منطقه اردستان ابراز داشت: قدمت این هنر در منطقه شهرستان اردستان بالای دو هزار و 500 سال است و کهن‌ترین صنایع دستی این منطقه است که قبلا تبت ملی شده و جا دارد که نشان ثبت جهانی هم دریافت کند.
صدوق بیان کرد: در قدیم که آسیابهای برقی وجود نداشته است از آسیابهای دستی و برای استفاده از آب هم از سنگ آب استفاده می‌شده و بهترین کیفیت را هم در منطقه اردستان شاهد هستیم و موضوعی که خیلی مهم به نظر می‌رسد اینکه سنگ‌ها خاصیت دارویی دارند که وقتی با غذا آمیخته می‌شود وقتی با دانه‌های گندم و جو مخلوط می‌شوند خاصیت دارویی داشته و برای هضم غذا و عملکرد سیستم گوارشی مناسب بوده است.
کارشناس تاریخ تاکید کرد: سال‌ها بود که این سنگ تراشی در منطقه توتکان انجام نشده است و به خاطر اینکه جوان‌ها مهاجرت کردند و به شغل‌های دیگر روی آوردند و کسی دنبال آن را نگرفته و این صنعت به فراموشی سپرده شده است که جا دارد برای ایجاد اشتغال این صنعت به چرخه تولید بازگردد که با آموزش‌هایی که توسط مسئولین انجام می‌شود می‌توان رونقی دیگر را در شهرستان اردستان شاهد باشیم.
وی ضمن اشاره به قدمت دو هزار و 500 ساله هنر سنگ‌تراشی در اردستان افزود: ایرانیان به استناد کتیبه‌هایی که در تخت جمشید و پاسارگاد وجود دارد از دیرباز در در صنعت سنگ تراشی تبحر داشته‌اند و در اردستان هم بیش از دو هزار و 500 سال سابقه دارد.
مهدی مشهدی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم ضمن اشاره به سابقه هنر سنگ‌تراشی در اردستان اظهار داشت: هنر اصیل سنگ‌تراشی یکی از هنرهای صنایع دستی قدیمی شهرستان اردستان که قدمت آن به قبل از اسلام برمی‌گردد و در گذشته به عنوان یک کالا صادر می شده است.
وی افزود: در قدیم سنگ‌تراشان ماهری در شهرستان اردستان و در روستاهای همچون لاسیب و توتکان حضور داشته‌اند که به واسطه سنگی که در آن منطقه بوده است و الان هم وجود دارد سنگ‌های آسیاب آبی را تولید می‌کرده‌اند و بعد به شهرها و روستاهای دیگر هم صادر می‌شده است که متاسفانه با صنعتی شدن و آمدن برق آسیابهای مدل جدید به وجود آمد و کم کم این صنعت رونق خود را از دست داد و الان خیلی افراد انگشت شماری این کار را انجام می‌دهند.
رئیس میراث فرهنگی و صنایع دستی شهرستان اردستان گفت: موضوع سنگ‌تراشی اردستان پرونده آن برای ثبت ملی ارسال شده و منتظر هستیم تا شماره ثبت آن به زودی اعلام شود که در خصوص این صنعت و افرادی که در این رشته کار می‌کنند باید بگوییم افراد محدودی هستند و حاضریم به آن‌ها هزینه پرداخت کنیم تا این حرفه را به افرادی که علاقه مند هستند آموزش دهند تا فراموش نشود و این هنر زنده بماند.
وی ضمن اشاره به حمایت استادکاران سنگ‌تراشی در اردستان ابراز داشت: ما در اردستان چند نفری که این کار را بلد هستند از طریق تسهیلات ارزان قیمت به آن‌ها حمایت کردیم که بعضا به جهت یک سری مشکلات بانکی موفق به دریافت این تسهیلات نشده‌اند و نتوانستند تسهیلات خود را جذب کنند.
مشهدی بیان کرد: در قدم اول برای افرادی که معدود هم هستند کارت شناسایی و کارت تولید انفرادی صادر کردیم تا تولید آن‌ها بیشتر شود و بتوانند محصولات خود را بصورت قانونی به فروش برسانند که در این زمینه میراث هم به آن‌ها کمک‌هایی را در خصوص فروش داشته است.
رئیس میراث فرهنگی و صنایع دستی شهرستان اردستان تصریح کرد: خرید آسیابهای دستی و هاون‌ها به منظور استفاده از آن و همچنین بصورت تزئینی برای منازل انجام می‌شود و به همین جهت سنگ‌تراشان مشتری خاص خود را دارند و یکی از دغدغه‌های ما این است که در اردستان بتوانیم این صنعت را و این هنر قدیمی را حفظ کنیم تا با برطرف شدن بیماری کرونا بتوانیم از حضور گردشگران هم در این زمینه بهره ببریم.
گزارش از حمید فرخی